نشرِ کلاغِ سفید، تهران 1383
(دوُن‌کیشوُت و دلی‌دومرولون کؤرپوسو)
دُن‌کیشوت و پلِ دومرولِ دیوانه
(مجموعه داستانِ تركی همراه با ترجمه‌ی فارسی)
صالح عطایی
( یك داستانِ به همراه ترجمه‌ی فارسی از متنِ كتاب)
دوْلان‌ـ با‌ـ دوْلان
(متنِ تركی)
بیر دوواردان باشلامالی‌یام
ائله بو دووار، توت گئت
دوواردیبی گئدیرم. دووار دؤنورسه، من ده دؤنورم
باشی‌باغلی كوچه ده بو اوْیونو پوْزانماز. بو دووارلا گئدیبسن، اوبیری‌له قاییدیرسان.
بوكوچه‌دن اوْ كوچه‌یه. اوْ كوچه‌دن، اوْبیری كوچه‌یه. البته گاه ایكی دووار آراسیندا بیر بوش یئری پیروت وئرمك اوْلور. اوْیون‌دا كلك وورماق كیمین. سئوینیرسن ده
كوچه‌لر وار كیلومتر‌لر بیر ـ بیرینه قوْشولوب گئدیر
بورادا، بو گئنیش‌لیك‌ده ایكی اَل‌ـ‌‌آرابا‌چی یان‌‌ـ یانا دایانیب
میوْ، میوْ. قاپی‌لارا، ایلدریسكی‌یه سورتونورم
سینامانی و بیر نئچه ایداره‌نی سوْووشورام. ترافیك‌ده قالان ماشین‌لارین سیغنال‌لاری. شولوغ خیاوان‌دیر. بیرآز آشاغی‌دا، كوچه ایچینده مدرسه‌نین زنگی وورولور. و بیر نئچه دقیقه‌یه‌جن قَزِت ساتان دككه‌یه، آخشام اوستونون قزت‌لری چاتمالی‌دیر. موسیقی كاست‌لرینه باخیرام. ویترینین آرخاسیندا ساتیجی. آزجا دا باشیمی قالخیزسام گؤزلریمیز بیرـ بیرینه ساتاشاجاق. آما اوْ نییه گولومسه‌ییر؟ سوْووشورام. بلكه بیر نئچه‌یول بیر شئی‌لر آلدیغیما گؤره ، بلكه من اوْنا تانیش‌لیق وئرمه‌لی‌ایدیم.
دانیشگاه‌دان بورایاجان اوْنون ایاغی‌ایلا اوْن دقیقه كیمی یوْل وار. بیر شیر‌كتین قوْجا قاپیچی‌سی بوكولن بئلینی زوْرلایب دیكلدیر و یومروغونو یاواش‌جادان دؤشونه دؤیه‌رك گرنه‌شیر.
تیكینتی ایشچی‌لری ائوه دؤنمكده، بوْزارمیش قارا، قهوه‌ای، یاشیل گئییم‌لرله و مدرسه اوشاق‌لارینین الوان كیف‌لری.
گؤز ووران قیرمیزی و ماوی نئون‌لار، پنجره‌لرده چیراق ایشیغی، قَنوْلاردا قارالان كؤلگه‌لر. پائیز آخشامی سورعت ایله قارانلیق‌لیر.
ال‌ـ‌آراباچی‌لارینی خیاوان‌دا گؤرونجك، بیل شهرداری مأمورلاری چكیلیب گئدیب‌لر.
بیری پیشمیش پاخلا ساتیر ، بیری‌سه تشت‌ده بوغلانان چوغوندور. بای! بای! بای! سسله‌ین یئرآلما كابابی ساتان‌دیر.
گاه‌دان بیر توكان كیركیره‌سیی ائنیر.
اوْدور باخ گلیر، دییه ـ گوله دوْسلاری‌ایلادیر.
اوزومو بیر توكانا ساری توتدوم، كی مثلا توكان ایچینه باخیرام و اونلار گلیب سوْووشسونلار. توكان سلمانی توكانی ایدی و منیم رنگ آلیب وئرمه‌ییم و سلمانی كیشی‌نین گولومسه‌مه‌یی.
آغیرلیغی بارماق‌لاری اوجوندا، اؤتن آدام‌لارین باش‌لاری و چییین‌لری اوستوندن بیر توكانین ویترینینه، یانیلماسام چتیرلره باخیردی.
لاپدان اوره‌كله‌نن كیمی، ائله‌بیل سلمانی كیشی‌دن اینتیقام آلماق ایستیرم، قلم‌‌ـ‌كاغیذ چیخارتدیم. كاغیذین اوْ اوزو یازیلی ایدی. بو اوزونده بونو یازدیم « سیزه آخشامیز خئیر دئمك ایستَردیم» و آلتیندا تاریخ قوْیوب، ایمضالادیم.
ـ بالاجا! بو كاغیذی اوْ قیزایئتیر. كیفیندن دوشدو. اوْكی آتیلاـآتیلا گئدیر.
بالاجا اوْغلانی، آناسی هارا گئدیرسن دئیه چاغیریردی. من هئچ آناسینی گؤرمه‌میشدیم. دیل‌اوجو باغیشلایین دئییب اكیلدیم.
قار اَوَلجه دنه‌ـ دنه یاغیردی، سوْنرا قوش‌باشی‌یا دؤندردی.
بورالاردا پاییز قورتاران‌دا، دئیرلر قیش یاری اوْلوب.
بلكه بو گئجه اوْ بالاجا ایت‌له یییه‌سی گزمه‌یه چیخمایا‌لار.
پاركین چیراق‌لاری سؤنموش. تئزدن سؤندورورلر. بیر قوْجا ارـآرواد حوْووضایاخین نیمكت‌ده ایله‌شیب‌لر و هردن بیر كلمه دانیشیرلار.
بالاجا اوْغلانی گولدوردوم‌آ « اوْ قیز كی آتیلاـآتیلا گئدیر » دئمه‌ییم، خوْشونا گلمیش‌دیر. ائله‌بیل شوخلوق ائله‌‌میشدیك.
بو قوْجالار سهمان قالیب‌لار. بونلار نئجه بو هاوادا، بو قدر اوْتورا بیلیرلر. پاركین یانی‌خیاوانیندا گئدركن پارك باشا چاتمامیش قاییدیرام. یئنه اوْردادیلار.
بیردن بیر دوواردا اؤز خطّیمی گؤرورم.
« یاشاسین »ـ دان سوْنرا قالانی پوْزولموش.
قیرمیزی‌سی آغا چالیر، قره‌یه چالیر، بوْزاریب‌‌‌دیر.
گؤر نئچه ایل اوستوندن سوْووشور.
گؤرونوبسن، قاچ. فیس‌فیسانی آت، الینده توتماسین‌لار.
هه، دووارلاری یازماق.
برق‌لر گئدیب.
اوستو اؤرتولو بازارا چیخان پیلّه‌لر اوسته ایله‌شیرم.
خیاوانین اوْتاییندان جاوان اوْغلان توك‌لو، گؤزل ایتی ایله سوْووشور.
جاوان اوْغلانین چتیری وار. ایت چتیر آلتیندا قالیر دا قالمیر دا . بیرآز قاباق‌دا اوْیناقلیر. و دایانیر، قویروغونو بوللاییر. جاوان اوْغلان‌سا اؤزونو اوْنایئتیریر.
قار دنه‌لری ایتین باشیندا، بئلینده، ماشین‌لارین چیراغی آلتیندا ایشیلدیر. ایت تئز‌ـ‌تئز سیلكه‌له‌نیر و ایسلانمیش توك‌لری ده ایشیلداییر.
موشتری‌یه نه وار، تاپیلار.
بیلمیرم نییه موشتری دئدیم. البت بئله دئمه‌لی‌دیم.
ایستَرسیز بو یازی سیزین اوْلسون.
بیر سؤز وارسا، ائله بودور.
دوزدو، من كاغیذین آغ اوزونده اوْ بیر جومله‌نی یازدیم، تاریخ قوْیدوم؛ آنجاق كاغیذین اوْبیری اوزو … جیبیم‌دن چیخارداركن یادیما دوشدو‌كی بازاردان یازدیغیم‌دیر.
دئمك اؤز گؤیلوم‌له، بیله‌ـ بیله، قصیدجن …
اوْ بیردن منیم اوستومده حساب آچسا، یا مثلا منه ساری باخسا گؤزومدن دوشه‌جك.
هه، ائشیت‌مَلی بوكی منیم گؤزومدن دوشه‌جك.
قوْجا ارـآرواد یئرلریندن دَبرمه‌ییب‌لر.
پاركین قیراق‌ـ بوجاقیندا قدم‌لیرم.
فیكیرلشمه‌لی‌یم.
قارغالار سس‌سیزجه آغاج‌لار باشیندا.
پارك‌دا بیزدن باشقا كیمسه یوْخ.
بایاق‌دان حوْووضا باخیرلار. حوْووضون سویونو بوْشالدیب‌لار. بلكه اوْنا گؤره‌كی بوز باغلاماسین، اوشاق‌لار بوزون اوسته چیخماسین، بیر ایش قاباغا گلمه‌سین.
من بیر غلط دارتانمیرام.
قوْجالارین قالخدیقلارینا، خیردا‌ـ‌‌خیردا اوزاخلاشدیقلارینا باخیرام.
ازبردن ده بیلیرم :
« اوستو اؤرتولو بازارا چیخان پیلله‌لر اوسته ایلش‌میشم. گئجه ساعات اوْن، و بازار باغلی‌دیر. گئری دؤنمه ! عیلّت‌لر موهوم دئییل. بو كی بئیله آشاغی چكیلمیش كیركیره‌لرله اوزون دالانی گؤره‌جكسن و بورولدوغونو، هاچالارینی، آرا‌ـ سیرا باجاسی اوْلان گونبزلردن آخان گئجه‌ایشیغینی و اوْ قدر گل‌ـ‌گئدین یوْخا چیخدیغینی. یوْخ ! عیلّت‌لر موهوم دئییل. بیردن بو قدر سس‌سیزلیگه باخماق و نئچه آددیم ایره‌لی گئدركن آراسیندا قالماق»
دئییرم اوْیونومون دالیسین توتوم.
ائله بو دووار، توت گئت.
بو كوچه نئچه كوچه‌دن سوْنرا، ائله بو خیاوانین آشاغاسینا، بازارایاخین چیخاجاق.
هه، دووارلاری یازماق، یا مثلا قاپی‌لارینین قاباغیندا سیمنت ایلدیریسكی‌ده رسیم چكمك. اوْنو بیلمیرم آما من « خوْلیو كوْرتازار»ـ ین پرسوْناژلاری كیمی رسّام كی دئییلم.
سیز بیرآز قاباق‌دا گئدیردیز. سوْنرا بیر قاپی‌نین زنگینی ووردوز. من مثلا دوواردان ایریلمایام، سیزی گؤزله‌دیم.
ـ یاخشی، منیمله نه ایشیز وار؟
ـ بعلی من دانیشمالی‌یام، من ایدین‌لاتمالی‌یام.
ـ نه ایشیز وار؟
دایانیرام و سؤزلرین هامی‌سینی، اوْنونكون و اؤزومونكون گئری آلیرام. و بیرداها اَوَل‌دن باشلاییرام، كوچه‌لری تانیدیغیمدان دئییرم و« منیمله نه ایشیز وار »لارین اوستوندن آتیلیرام و بو كی سوْنراكی گون‌لر نه‌‌تَهَر، هانسی كوچه‌لردن ووروب هارادا توش گله‌بیله‌جه‌ییمیزی حساب‌ـ‌كیتاب ائدیردیم.
هله ایلش، حؤصله‌لی اوْل. بالیق توتماغا گلیب‌سن. باخ، توكان‌لار دیرچه‌لیب‌لر. قره‌حالواچی‌نین حوضورو وار. و دئمك اوْلمازكی بوندان قاباق دا وار ایدی. بوندان قاباق ، یوْلونو گؤزلَمه‌دی‌یین بیر ایت وار ایدی. و نه‌دن بو گونبزلر، بو بازار‌ایچینین گونبزلری گیزلنمیش‌‌ایمیش.
آغاج‌لارین قار بورونموش لوت خوْل‌لارینا سؤز یوخ.
« پالتوْونوزو گؤرمه‌میشدیم. قره‌یه چالیر، یشمی‌یه چالیر و یاراشیر. دویمه‌لرین بیرـ بیر حوضورو وار.
ال‌لریز و اوزوز سوْیوخ‌دان قیزاریر، آما تاكسی‌یا مین‌مه‌ییر‌سیز»
سیزی قاباق‌لاییرام. سیز كوچه‌یه دؤنمه‌میش كاغیذی قاتلاییب قاپی آراسینا قوْیورام.
« هه، سؤزلره آلدانماق، كلمه‌لرده اوْلان قارانلیق‌لارا وورولماق.
بیر یاسدا، بیر عزا مجلیسینده گولوب‌ـ‌دانیشماغی مان بیلیریك. كیمین بیردن دوداغی قاچیرسا باشینی آشاغی سالیر. غالیبا بئله‌دیر.
میرمصطفی دایی، اوجا بوْی بابا
هیكل‌لی، ساققال‌لی توْلستوی بابا
ائیلردی یاس مجلیسینی توْی بابا
و سوْنرا شاعیرین دیلی‌جك بو آدام آبیرلی و اَردملی‌دیر. من بو آدام‌دان خوْشوم گلیر. سیزین نئجه.»
قاتلادیغیم كاغیذی قاپی آراسینا كئچیریرَم كی بیر باشقا كاغیذین اوجونو گؤردوم. چكیب چیخارتدیم.
« یازدیقلاریزی اوْخوموشام. یاخشی اوْغلان ! (هئچ بیلمیرم اوْغلانسیز یا قیز)، بونلاری قاپی آراسینا قوْیونجا، بیر مجلّه‌یه گوندَ‌رَیدیز.
بیرده من، هر بیر آدام كیمی كیمسه‌نین گؤزلری آلتینا آلینماق‌دان آجیغیم گلیر.
سیز زور دئییرسیز. گومان ائله‌مه‌یین قوْرخورام. آنجاق زوْر دئییرسیز»
هئچ‌نه یازانمیرام. « باغی��لا »نی دایازانمیرام.
اوچ گون سوْنرایئنه بیر كاغیذ.
« سیز گیزله‌نیرسیز. و من بئله فیكیر ائدیرم: بیر قوْوولموش آدام گیزلنمك ایستر.
مثلا بیرایشدن، بیر یئردن چیخاردیلمیش، آتیلمیش ، توْلازلانمیش … هرحالدا سیز یاخشی بیلیرسیز من نه دئییرم.
اوْیناماغیزدان یازمیش‌دیز. دووارلارلا، بینالارلا .
هر طرفه دیقّت ائدیرسیز.
بیز بیر ایل اوْلار بو ائوه داشینمیشیق. یادیمدادیر اوْ بیری ائودن چیخاندا، حتّا بیر‌ـ‌ایكی گون كؤچمه‌ییمیزدن قاباق، ائوین هر طرفینه، كوچه‌یه، قوْنشولارا ائله دیقّت‌له باخیردیم‌كی اوْ چاغاجان بیر چوْخ گؤرمه‌دیكلریمی گؤردوم. دمیر قاپی‌نین هاراسیندا شیشمیش، هاراسیندا چاتلامیش رنگی، كیمسه‌نین اوزونده بیر كؤهنه یارا ردّی …»
« ائله بو دووار، توت گئت »
گئدنمه‌دیم.
ائله بیلیردیم سورعت‌له اؤزومو قاپی‌لارینا چاتدیرمالی‌یام. ائله بیلیردیم یئنه بیر كاغیذ تاپاجاغام.
بو كاغیذی قاپی‌لارینین یانیندا، ایلدیریسكی دئشیگیندن چیخارتمیشام.
« پارچا ایسی، ساخسی ایسی، خره‌زی توكان‌لارین ایسی.
دالان‌دان‌ـ دالانا كئچیردیم.
باجاسی اوْلان گونبزلردن قار ایشیغی.
و سوكوت، اوْ عجیب و درین سوكوت.
بیر سوكوت كی دومان كیمی گئتدیگیجن آشاغی ائنیر.
بیردن سوكوت‌دان آرتیق بیر شئی. قوْرخو كیمی، نه كیمی.
بیر ایتین هوردویونو ائشیتدیم.
گونبزلر چیك‌ـ چیك سس ائلیردیلر. و لاپدان بیر نئچه كیركیره‌نین شاققیلتی سسی. ائله بیلدیم زلزله اولوب. یوْخ، یئل جومولوب تپیلمیش‌دیر اوْ راستایا .
آما من داها قالانمادیم. و اؤزومو قاچا‌ـ قاچا خیاوانا چاتدیردیم. خیاوان‌دا امنیت وار.
دئیه بیلمه‌رم تصادوفاً بیر گئجه یوْلوم بازار ایچیندن دوشدو … سیز اوْرانی كلمه‌لرله قاریشدیریب‌سیز … ائله‌بیل گئجه‌‌چاغی بازار ایچیندن سوْووشاندا، بازار دا باشینی قالخیزیر، اؤزونو بیر سؤزدن، بیر یازی‌دان سوْووشدورسون»
و صفحه‌نین آشاغی‌سیندا بو:
میرمصطفی ائله بیرینجی میصرع‌دن مئهریبان و ایسته‌‌مه‌لی‌دیر. شاعیر اوْنو هم دایی، هم بابا چاغیرمیش.
بو كاغیذ الیزه چاتسا، یئل ووروب آپارما‌سا خبر وئرین.»
« من‌ده بو قوْرخویا توش گلمیشم. گئجه‌یاریسی، دار‌ـ دودوك، اوزون و دؤنوم‌ـ‌دؤنوم كوچه‌لردن سوْووشاندا، سنی بیر قوْرخو گؤتورور، قاباقدان و دالینجا گلن آدام‌دان قوْرخورسان. آدام‌لار بیر ـ بیرینین یاخینیندان سوْووشمالی‌دیلار و دالدان یا قاباقدان گلَن آدام مومكوندور هر كیم اوْلسون، مومكوندرور بیر اوْغرو، بیر یوْل‌كسَن اوْلسون، مومكوندور پیچاق چیخاردسین، نئینه‌سین.
آنجاق بونلارین هامیسی اوْ خادیمین گؤزلرینده یئر سالیب قالیب. بازار ایچینده بؤیوك مچیدین خادیمی. اوْكی گئجه‌لر اوْ بؤیوك‌لوكده مچیدی قوْرویور. گؤزلرینده قوْرخو وار. حیرت ده وار.
گونبزلرین چیك‌ـ چیك سسیندن بیر افسانه‌دن بیر پارچایادیما دوشدو: ساخسی‌چیلار بیر گونبزین آلتیناییغیشیب قاه‌ـ‌قاه گولور‌لر و گونـبز بولور قاب كیمی چاتلاییر»
آخشام اوستونون قزِته‌لری چاتیب‌دیر. دككه‌چی صفحه‌لری سیرایا سالماق‌دا.
اوْدور، باخ گلیر. دوْسلاری‌ایلادیر.
من بیرآز یئیین گئتمه‌لی‌یم. و كاغیذی بورگه‌له‌ییب، ایلدیریسكی دئشیگینه قوْیمالی‌یام. □
پیچ‌در‌پیچ
(ترجمه‌ی فارسی)
باید از دیواری شروع كنم.
همین دیوار، بگیر و برو.
از كنارِ دیوار می‌روم. دیوار اگر پیچید من هم می‌پیچم.
كوچه‌های بن‌بست هم نمی‌توانند این بازی را به هم بزنند. با این دیوار می‌روی، با آن یكی برمی‌گردی.
از این كوچه به آن كوچه، از آن كوچه به آن یكی. البته بعضی وقت‌ها می‌شود فاصله‌‌ی خالی بین دو دیوار را آوانس داد؛ مثل جر زدن توی بازی. خوشحال هم می‌شوی.
كوچه‌هایی هست كه كیلومتر‌ها به هم چسبیده و ادامه یافته‌اند .
این‌جا كه كوچه پهن‌تر شده دو چرخ‌دستی كنار هم ایستاده‌اند.
میو، میو. خودم را به درها و تیرِ برق می‌مالم.
سینما و چند اداره را رد مي‌‌كنم. بوق ماشین‌های توی ترافیك. خیابانِ شلوغی‌ست. كمی پائین‌تر، توی كوچه زنگ مدرسه‌ای می‌خـورَد و تا چند دقیقه‌ی دیگر روزنامه‌های عصر به دكّه‌ی روزنامه‌‌فروشی می‌رسد. به نوار‌های موسیقی نگاه می‌كنم. فروشنده پشت ویترین است. اگر كمی هم سرم را بلند كنم، نگاه‌مان به هم می‌افتد. اما او چرا دارد لبخند می‌زند؟ رد می‌شوم. شاید به خاطر چند بار خریدی كه از او كرده‌ام، باید سلام‌علیكی می‌كردیم.
از دانشگاه تا این‌جا با قدم‌های او حدود ده دقیقه راه است. دربانِ پیرِ یك شركت كمرِ تا شده‌اش را صاف می‌كند و كش و قوسی به تنش می‌دهد و خمیازه می‌كشد.
كارگرهی ساختمان دارند به خانه‌هاشان برمی‌گردند، با لباس‌های رنگ و رو رفته‌ی مشكی و قهوه‌ای و سبز، و بچه‌های مدرسه با كیف‌های رنگارنگ.
نئون‌های قرمز و آبی چشمك‌زن. نور چراغ در پنجره‌ها. سایه‌های تاریك توی جوب‌ها. غروب پائیز به سرعت رو به تاریكی می‌رود.
تا چرخ‌دستی‌ها را در خیابان‌ها دیدی، بدان كه مأمورهای شهرداری گذاشته‌اند و رفته‌اند.
یكی باقالی می‌فروشد، یكی توی تشتْ لبوهایی كه بخار از رویشان بلند می‌شود. بای ! بای ! بای ! : صدای كسی‌ست كه سیب زمینی كبابی می‌فروشد.
هرازگاه كركره‌ی مغازه‌ای پایین می‌آید.
اونه، نگاه كن داره می‌آد. با دوستاش می‌گه می‌خنده .
سرم را به طرف مغازه‌ای گرفتم كه مثلاً دارم داخل مغازه را نگاه می‌كنم تا آن‌ها بیاند و رد شوند. مغازه، مغازه‌ی سلمانی بود و رنگ به رنگ شدن من و لبخند زدنِ مرد سلمانی.
روی نوك پا بلند شده، از بالای سر و شانه‌ی رهگذر‌ها داشت به ویترین مغازه‌ای، اگر اشتباه نكنم، به چتر‌ها نگاه می‌كرد.
یك‌دفعه انگار كه دل و جرئتی پیدا كنم و انگار بخواهم از مرد سلمانی انتقام بگیرم، قلم و كاغذ در آوردم. یك طرفِ كاغذ نوشته داشت. طرفِ دیگرش نوشتم: « می‌خواستم به شما عصر بخیر بگویم. » تاریخ گذاشتم و امضا كردم.
ـ كوچولو ! این كاغذ رو برسون به اون دخترخانم ، از كیفش افتاد. همون‌كه داره یهپاـ دوپا می‌ره .
پسرِ كوچولو را مادرش داشت صدا می‌زد: كجا می‌ری. من اصلاً مادرش را ندیده بودم. نوك زبانی عذر خواستم و دررفتم.
برف اولش دانه دانه می‌آمد، بعدش شد كله گنجشكی.
این طرف‌ها وقتی پائیز تمام می‌شود می‌گویند زمستان به نیمه رسیده است.
شاید امشب آن سگ كوچولو و صاحبش برای گردش بیرون نیایند .
چراغ‌های پارك خاموش است. زودتر خاموش می‌كنند. زن و شوهرِ پیری روی نیمكتی نزدیك به حوض نشسته‌اند. گاهی چند كلمه‌ای حرف می‌زنند.
خوب پسر كوچولو را به خنده انداختم، خوشش آمده بود گفته بودم دختره یهپاـ دوپا می‌ره. انگار شوخی كرده بودیم.
این پیر‌ها خوب مانده‌اند. این‌ها چطور می‌توانند این‌همه تو این سرما بشینند؟ از خیابان كنار پارك می‌روم؛ به انتهای پارك نرسیده برمی‌گردم. هنوز آن‌جا هستند.
یك‌دفعه روی دیواری خط خودم را می‌بینم.
از زنده‌باد به بعدش پاك شده.
سرخی‌اش به سفیدی می‌زند، به سیاهی می‌زند رنگش رفته.
ببین چند سال می‌گذرد.
دیدنِت. فرار كن. اسپری را بنداز، تو دستت نگیرن.
آره، نوشتن دیوارها.
برق رفته.
روی پله‌های ورودی بازار می‌شینم.
از آن طرفِ خیابان پسرِ جوان با سگِ پشمالو و خوشگلش می‌گذرد.
پسر جوان چتر دارد. سگ گاهی زیر چتر می‌ماند و گاهی در می‌رود، كمی جلوتر بازی می‌كند، می‌ایستد، دُم‌اش را تاب می‌دهد. پسر جوان خودش را به او می‌رساند.
دانه‌های برف روی سر و كمر سگ در نورِ چراغِ ماشین‌ها می‌درخشد. سگ تند تند خودش را می‌تكانَد و موهای خیسش هم برق می‌زند.
نگران مشتری نباش، پیدا می شود.
نمی‌دانم چرا گفتم مشتری. لابد باید این‌طوری می‌گفتم.
اگر می‌خواهید این نوشته مال شما.
اگه حرفی باشه، همینه.
درسته، من طرفِ سفیدِ كاغذ، آن جمله را نوشتم و تاریخ گذاشتم، اما آن طرفِ كاغذ … همان لحظه كه از جیبم در می‌آوردم یك‌دفعه یادم افتاد كه همان است كه در مورد بازار نوشته‌ام.
پس به میل خودم، به عمد، آگاهانه …
اگر جدی‌ام بگیرد یا مثلاً نگاهی به من بیندازد، از چشمم خواهد افتاد.
بله، شنیدنی‌ست. این‌كه از چشم من خواهد افتاد.
زن و شوهرِ پیر از جی‌شان تكان نخورده‌اند.
در گوشه‌‌وكنار پارك قدم می‌زنم.
باید فكر كنم.
كلاغ‌ها بی‌صدا بالای درخت‌ها هستند.
توی پارك غیر از ما كسی نیست.
از همان موقع دارند به حوض نگاه می‌كنند. آب حوض را خالی كرده‌اند. شاید به این خاطر كه یخ نزند، بچه‌ها روی یخ نروند و مشكلی پیش نیاید.
من هیچ غلطی نمی‌توانم بكنم.
دارم می‌بینم: پیرمرد و پیرزن از جایشان بلند می‌شوند و آرام آرام دور می‌شوند.
از حفظ هم بلدم:
« روی پله‌های ورودی بازارِ سرپوشیده نشسته‌ام. ساعت دهِ شب است و بازار بسته. برنگرد ! علت‌ها مهم نیستند ! این‌كه آن‌همه كركره‌های پائین كشیده را خواهی دید و دالانِ دراز را با پیچ و خم‌ها و گذرهای متعددش، نورگیرهای بعضی از گنبدها را كه نورِ شب از آن‌جا می‌ریزد تو، این‌كه دیگر هیچ اثری از آن‌همه آمد و رفت نیست. نه ! علت‌ها مهم نیستند! یك‌باره میانِ این‌همه بی‌صدایی و سكوت مات ماندن، چند قدمی جلو رفتن و گیر كردن .»
می‌گویم دنباله‌ی بازی‌ام را بگیرم.
همین دیوار. بگیر و برو.
این كوچه بعد از چند كوچه‌ی دیگر، نزدیكی‌های بازار، به پایینِ همین خیابان می‌خورَد.
آره، نوشتن دیوارها، یا مثلاً طرح كشیدن روی تیربرقِ سمنتی كنارِ خانه‌شان. او را نمی‌دانم، اما من مثل شخصیت‌های «خولیو كورتاسار» طراح كه نیستم.
شما كمی جلوتر می‌رفتید، بعد زنگِ درِ خانه‌ای را زدید.
من برای این‌كه مثلاً از دیوار جدا نشوم، منتظرتان ماندم.
ـ خب، با من چه كار دارید؟
ـ بله، من باید حرف بزنم، من باید توضیح بدهم.
ـ چه كار دارید؟
می‌ایستم و همه‌ی حرف‌ها را، حرف‌های او و خودم را پس می‌گیرم. دوباره از اول شروع می‌كنم. اشاره‌ای به آشنایی‌ام با كوچه‌ها می‌كنم و از روی « با من چه كار دارید»ها می‌پرم و ین‌كه روزهای بعد چطور حسابِ كوچه‌ها و فاصله‌ه�� را می‌كردم تا كجا رو در رو دربیاییم.
فعلاً بشین، صبر داشته باش. برای ماهیگیری آمده‌ای. ببین، مغازه‌ها زنده شده‌اند. فروشنده‌ی حلوای سیاه حضور دارد، نمی‌توان گفت قبل از این هم بوده. قبل از این سگی بود كه انتظارش را نمی‌كشیدی. گنبدها، این گنبدهای بازار چرا قبلاً قایم شده بودند.
شاخه‌های عریانِ پوشیده از برف درخت‌ها فوق‌العاده‌اند.
« پالتوتان را ندیده بودم. به سیاهی می‌زند، به یشمی می‌زند. و به شما می‌آید. دگمه‌هایك به یك حضور دارند.
دست‌ها و صورت‌تان از سرما سرخ می‌شود اما سوار تاكسی نمی‌شوید.»
جلوتر از شما به كوچه می‌رسم و كاغذ را تا می‌كنم و می‌گذارم لای درِ خانه‌تان.
« بله، فریبِ كلمه‌ها را خوردن، شیفته‌ی تاریكی‌های كلمه‌ها شدن.
در یك مجلسِ سوگواری خنده و شادی را بد می‌دانیم، كسی اگر یكهو بخندد، سرش را پائین می‌اندازد. معمولاً این طور است.
« میر مصطفی دایی، اوجا بوی بابا1
هیكل‌لی، ساققال‌لی تولستوی بابا
ائیلردی یاس مجلیسینی توی بابا »
و بعد به گفته‌ی شاعر این شخص آدمی با آبرو و حیثیت است. من از این آدم خوشم می‌آید. شما چطور»
كاغذی را كه تا كرده بودم، داشتم می‌دادم از لای در تو؛ كه كاغذ دیگری را دیدم و درش آوردم.
« نوشته‌هایتان را خوانده‌ام. پسرِ خوب ! ( اصلاً نمی‌دانم پسرید یا دختر ) بهتر بود این‌ها را به‌جای این‌كه لای در بگذارید، برای مجله‌ای می‌فر‌ستادید.
مسئله‌ی دیگر این است كه من هم مثل هر آدم دیگری از این‌كه دائم زیر نگاهِ كسی باشم، بدم می‌آید.
شما دارید زور می‌گویید. فكر نكنید می‌ترسم. ولی دارید زور می‌گویید.»
نمی‌توانم چیزی بنویسم. « ببخشید » را هم نمی‌توانم.
سه روز بعد دوباره كاغذِ دیگری می‌بینم .
« شما پنهان می‌شوید، فكر می‌كنم آدمی كه رانده شده دوست دارد پنهان شود.
مثلاً از جایی، كاری طرد شده، اخراج شده … در هرحال خودتان خوب می‌دانید منظورم چیست.
از بازی‌تان نوشته بودید، با دیوارها و بناها.
حواستان به همه‌جا هست.
مایك سالی می‌شود به این خانه اسباب‌كشی كرده‌ایم. خوب یادم است قبل از آمدن به این خانه، حتا چند روز قبل از اسباب‌كشی‌مان، داشتم با دقت به همه‌جای خانه، به كوچه، به همسایه‌ها نگاه می‌كردم. چیز‌هایی دیدم كه تا آن وقت ندیده بودم. جاهایی از درِ آهنی كه رنگ طبله كرده بود تَرَك برداشته بود، جای زخمی كهنه بر صورت كسی… »
« همین دیوار، بگیر و برو »
نتوانستم.
فكر می‌كردم باید به سرعت خودم را به درِ خانه‌شان برسانم. فكر می‌كردم دوباره كاغذِ دیگری پیدا می‌كنم.
این كاغذ را از سوراخی تیربرق در‌آورده‌ام.
« بوی پارچه، بوی سفال، بوی مغازه‌های خرازی
از دالانی به دالان دیگر می‌رفتم
روشنایی برف در نورگیرِ گنبدها
وسكوت، آن سكوتِ عمیق و عجیب
سكوتی كه مثل مِه رفته رفته پائین می‌آید
ناگهان چیزی بیشتر از سكوت، مثل ترسی چیزی
پارس سگی را شنیدم.
گنبدها چیك چیك صدا می‌كردند و ناگهان صدای شَرَق‌شَرَق چند كركره. فكر كردم زلزله شده. اما نه، باد بود كه به آن راسته هجوم آورده بود.
ولی من دیگر نتوانستم بمانم. دوان‌ـ‌دوان خودم را رساندم به خیابان. در خیابان امنیت هست.
نمی‌توانم بگویم كه شبی تصادفی گذرم به بازارِ سر پوشیده افتاد … شما آن‌جا را با كلمات به‌هم‌زده‌اید … انگار شب كه از بازار می‌گذری، بازار هم بلند می‌شود تا از حرفی، نوشته‌ای خودش را عبور دهد.
و پائینِ صفحه این:
میرمصطفی از همان مصرع اول، مهربان و دوست‌داشتنی‌ست. شاعر او را هم دایی، هم بابا صدا می‌كند.
اگر این كاغذ به دستتان رسید و باد آن را نبرد، خبر بدهید»
« من هم با این ترس روبه‌رو شده‌ام. نصفِ‌شب، وقتی از كوچه‌های تنگ و باریك و دراز و پیچ‌در‌پیچ می‌گذری، ترس برت می‌دارد. از كسانی كه جلو تواَند یا از پشت‌سرت می‌آیند می‌ترسی. آدم‌ها مجبورند از كنار هم رد شوند و كسی كه از جلو یا عقبت می‌آید ممكن است از هر قماشی باشد. ممكن است دزد و راهزن باشد، و شاید چاقویی در بیاورد و چه كارهایی كه نكند.
همه‌ی این‌ها در چشمِ آن خادمِ پیر رسوب كرده و مانده. خادمِ مسجد بزرگِ داخلِ بازار را می‌گویم. همان كه شب‌ها مراقب مسجدی به آن بزرگی‌ست. در چشم‌هایش ترس هست، حیرت هم هست.
از صدای چیك‌ـ چیكِ گنبدها، قسمتی از یك افسانه یادم افتاد: سفال‌كارها زیر گنبدی جمع می‌شوند و قاه‌قاه می‌خندند و گنبد مثل ظرفِ بلوری تَرَك بر‌می‌دارد»
روزنامه‌های عصر رسیده است و دكه‌دار در حال مرتب كردن صفحه‌ها‌ست.
اونه، نگاه كن، داره می‌آد، با دوستاشه.
باید كمی تندتر بروم و كاغذ را مچاله كنم در سوراخی تیربرق بگذارم. □